Ny Krisimasy dia heverina ho iray amin’ireo fety lehibe eran-tany, ankalazain’ny firenena manerana izao tontolo izao. Ny fankalazana ny Krisimasy dia feno mozika, sakafo, haingo ary fanomezana, fa ny tena fomba fankalazana dia tsy mitovy amin’ny firenena tsirairay. Saingy ao anatin’ny tantarany, ny Krisimasy dia fankalaza ny nahaterahan’ny zazalahy jiosy mahantra teraka 2000 taona mahery lasa izay.
Lasa mahatsikaiky ny maha-tokana ny Krisimasy rehefa tsapantsika fa ny Jiosy irery no tsy miraharaha ny fankalazana ny Krisimasy; ny olona niavian’io zazalahy jiosy io, izay niteraka ny fomban-drazana. Ity lahatsoratra ity ihany no mahatonga ny tantaran’ny Krisimasy ho mendrika hojerena, ary izany no hataontsika eto.
Ny tantara nahaterahan’ny Jiosy: Tsara noho ny Dadabe Noely
Saika jiosy avokoa ireo mpilalao nandrafitra ny tantara momba ny nahaterahan’ity zazalahy ity. Jiosy koa ny iray tamin’ireo mpahay tantara roa nandrakitra an’ilay tantara.
Ny fiokoana, ny fisalasalana ary ny fankalazana manodidina ny nahaterahan’ity zazakely jiosy ity, noraketin’ny Levita jiosy iray, dia manampy amin’ny Krisimasy any aoriana any, toa an’i Dadabe Noely, ny Tendrontany Avaratra ary ny “lutin” ao amin’ny trano fiasan’i Dadabe Noely, dia bitika raha ampitahaina.
Levy, na antsoina koa hoe Matio, dia naniry hahazo antoka fa Jiosy ilay zazalahy kely noresahiny. Noho izany dia nanomboka ny tantarany tamin’io fehezanteny io izy, ny voalohany ao amin’ny filazantsarany sy ao amin’ny Testamenta Vaovao.
NY filazana ny razan’i Jesosy Kristy, zanak’i Davida, zanak’i Abrahama.
Matio 1:1
Tsy hoe zanak’i Abrahama ihany izy, toy ny Jiosy rehetra, fa taranak’i Davida Mpanjaka malaza koa! Inona no lohahevitra hafa mety hanaitra ny fanantenana lehibe kokoa? Azo antoka fa tsy Dadabe Noely.
Notantaraina ny nahaterahan’i Jesosy
Nanao ahoana ny toe-javatra niseho tamin’ny nahaterahan’i Jesosy? Nolazain’i Matio amintsika amin’ny an-tsipiriany izy ireny.
18 ARY ny nahaterahan’i Jesosy Kristy dia toy izao:
Rehefa nanaiky Maria, renin’i Jesosy, ho fofombadin’i Josefa, raha tsy mbola nivady izy, dia hita fa nitoe-jaza avy tamin’ny Fanahy Masina izy. 19 Ary Josefa vadiny, izay lehilahy marina sady tsy ta-hanala baraka azy, dia nikasa hametraka azy mangingina. 20 Fa raha mbola nisaina izany izy, indro, nisy anjelin’ny Tompo niseho taminy tamin’ny nofy ka nanao hoe: Ry Josefa, zanak’i Davida, aza matahotra hampakatra an’i Maria vadinao; fa ny Zaza ao an-kibony dia avy amin’ny Fanahy Masina, 21 ka hiteraka Zazalahy izy, ary ny anarany hataonao hoe jesosy; fa Izy no hamonjy ny olony ho afaka amin’ny fahotany.
22 Ary izany rehetra izany dia tonga mba hahatanteraka izay nampilazain’ny Tompo ny mpaminany hoe:
23 ,,Indro, ny virijina hitoe-jaza ka hiteraka zazalahy;
Ary ny anarany hataon’ny olona hoe Imanoela’’ (Isa. 7.14),
24 Ary Josefa, rehefa nahatsiaro tamin’ny torimasony, dia nanao araka izay nandidian’ny anjelin’ny Tompo azy ka nampakatra ny vadiny. 25 Ary tsy nahalala azy izy mandra-piterany Zazalahy; ary ny anarany nataony hoe jesosy.
Matio 1:18-25
Ny fahaterahan’ilay Virjiny
Vetivety dia nampidirin’i Matio ho ao anatin’ny fifandirana lalina isika, satria nilaza amintsika tamim-pahatokiana fa virjiny i Maria tamin’izy niteraka. I Lioka, mpanoratra Filazantsara iray hafa, dia manome filazana fanampiny momba ilay zava-nitranga.
26 ARY tamin’ny fahenim-bolana dia nirahin’Andriamanitra ny anjely Gabriela ho any an-tanàna anankiray any Galilia atao hoe Nazareta, 27 ho any amin’ny virijina anankiray, izay voafofo ho vadin’ny lehilahy atao hoe Josefa, avy tamin’ny taranak’i Davida; ary ny anaran’ny virijina dia Maria. 28 Ary nony niditra tao aminy ilay anjely, dia nanao hoe: Arahaba, ry ilay nohasoavina, ny Tompo momba anao. 29 Ary taitra loatra izy noho ny teniny ka nieritreritra izay tokony ho hevitr’izany fiarahabana izany.
30 Ary hoy ilay anjely taminy: Aza matahotra, ry Maria, fa efa nahita fitia tamin’Andriamanitra hianao. 31 Ary, indro, hitoe-jaza hianao ka hiteraka zazalahy, ary ny anarany dia hataonao hoe jesosy. 32 Izy ho lehibe ka hatao hoe Zanaky ny Avo Indrindra; ary Jehovah Andriamanitra hanome Azy ny seza fiandrianan’i Davida rainy; 33 ary hanjaka amin’ny taranak’i Jakoba mandrakizay Izy; ary ny fanjakany tsy hanam-pahataperana.
34 Ary hoy Maria tamin’ilay anjely: Hanao ahoana re no hahatanteraka izany, fa tsy mahalala lahy aho? 35 Ary ilay anjely namaly ka nanao taminy hoe: Ny Fanahy Masina ho tonga ao aminao, ary hisy herin’ny Avo Indrindra hanaloka anao; koa ny Masina Izay hateraka dia hatao hoe Zanak’Andriamanitra.
Lioka 1:26-35
Mahagaga fa ny loharanon-kevitry ny raby jiosy dia manambara ny finoany amin’ny fahaterahan’ny virjiny. Ny foto-kevitry ny fahaterahan’ny virjiny dia nanomboka tamin’i Adama sy i Eva, ny maha-zava-mahagaga azy dia tandindon’ny fahaterahan’i Isaka.
Ny antsipiriany voalazan’i Lioka momba ny nahaterahan’i Jesosy
Nanohy ny zava-nitranga tamin’ny nahaterahan’i Jesosy i Lioka:
1 ARY tamin’izany andro izany dia nisy didy navoak’i Aogosto Kaisara hampanoratra ny anaran’ny vahoaka rehetra amin’ny fanjakany. (2 Izany no fanoratana voalohany natao fony Kyrenio nanapaka tany Syria.) 3 Dia samy nankany amin’ny tanànany avy izy rehetra mba hosoratana.
4 Ary Josefa koa niakatra avy tany Galilia, dia avy tao an-tanàna Nazareta, hankany Jodia, ho ao an-tanànan’i Davida, izay atao hoe Betlehema (satria avy tamin’ny taranak’i Davida sy ny mpianakaviny), 5mba hosoratana izy sy Maria fofom-badiny, izay efa bevohoka.
6 Ary raha nitoetra teo izy, dia tonga ny andro hahavelomany. 7 Ary niteraka ny Lahimatoany izy, dia nohodidininy lamban-jaza ka nampandriny teo amin’ny fihinanam-bilona; fa tsy nisy nitoerany tao an-tranom-bahiny.
Mpiandry ondry tamin’ny nahaterahan’i Jesosy
8 ARY nisy mpiandry ondry tamin’izany tany izany nitoetra tany an-tsaha nitandrina ny ondriny tamin’ny alina. 9 Ary nisy anjelin’ny Tompo nitsangana teo anilany, ary ny voninahitry ny Tompo nanelatrelatra manodidina azy, ka raiki-tahotra indrindra izy. 10 Ary hoy ny anjely taminy: Aza matahotra; fa, indro, milaza teny soa mahafaly aminareo aho, dia fifaliana lehibe izay ho an’ny olona rehetra; 11 fa Mpamonjy no teraka ho anareo anio ao an-tanànan’i Davida, dia Kristy Tompo. 12 Ary izao no ho famantarana ho anareo: hianareo hahita Zazakely voahodidina lamban-jaza sady mandry ao am-pihinanam-bilona.
13 Ary nisy anjely maro be avy any an-danitra niseho tampoka niaraka tamin’ilay anjely teo ka nidera an’Andriamanitra nanao hoe:
14 Voninahitra any amin’ny avo indrindra ho an’Andriamanitra!
Ary fiadanana ho etỳ ambonin’ny tany amin’ny olona ankasitrahany.
15 Ary tamin’izany rehefa niala teo aminy ireo anjely ireo ka nankany an-danitra, dia niresaka ireo lehilahy mpiandry ondry ka nanao hoe: Andeha isika hankany Betlehema ka hizaha izany zavatra vao tonga izany, izay nampahafantarin’ny Tompo antsika. 16 Dia nandeha faingana izy ka nahita an’i Maria sy Josefa, ary ny Zazakely nandry teo am-pihinanam-bilona.
17 Ary nony efa nahita izy, dia nampiely izay teny nolazaina taminy ny amin’izany Zaza izany. 18 Ary izay rehetra nandre dia gaga tamin’izay zavatra nolazain’ny mpiandry ondry taminy. 19 Fa Maria kosa nitadidy izany teny rehetra izany ka nieritreritra azy tao am-pony. 20 Ary ny mpiandry ondry niverina nankalaza sy nidera an’Andriamanitra noho ny zavatra rehetra izay reny sy hitany, araka izay nolazaina taminy.
Lioka 2:1-20
Nitsidika an’i Betlehema ny Magy
Ny fitsidihan’ny Magy dia matetika tafiditra ao amin’ny tantaran’ny nahaterahan’i Jesosy. Matio nanoratra hoe:
1 ARY rehefa teraka Jesosy tao Betlehema an’i Jodia, tamin’ny andron’i Heroda mpanjaka, indreo, nisy Magy avy tany atsinanana tonga tany Jerosalema ka nanao hoe: 2 Aiza Ilay teraka ho Mpanjakan’ny Jiosy? fa nahita ny kintany teny atsinanana izahay ka tonga mba hiankohoka eo anatrehany.
3 Ary nony nandre izany Heroda mpanjaka, dia nangorohoro izy mbamin’i Jerosalema rehetra. 4 Dia namory ny lohan’ny mpisorona rehetra sy ny mpanora-dalàna tamin’ny vahoaka izy ka nanontany azy hoe: Aiza moa no hahaterahan’i Kristy? 5 Ary hoy ireo taminy: Ao Betlehema an’i Jodia; fa izao no voasoratry ny mpaminany:
6 „Ary hianao, ry Betlehema, tanin’ny Joda,
Tsy dia kely indrindra ao amin’ny andrianan’ny Joda hianao tsy akory;
Fa avy ao aminao no hivoahan’Izay anankiray ho Mpanapaka,
Ka Izy no ho Mpiandry ny Isiraely oloko” (Mik. 5.1).
7 Dia nampaka ny Magy mangingina Heroda ka namototra fatratra taminy izay andro nisehoan’ilay kintana. 8 Dia naniraka azy hankany Betlehema izy ka nanao hoe: Andeha, fotory tsara ny amin’ilay Zazakely; koa rehefa hitanareo Izy, dia ambarao amiko, mba hankanesako any koa hiankohoka eo anatrehany.
Hitan’ny Magy i Jesosy zazakely
9Ary rehefa nandre ny tenin’ny mpanjaka izy ireo, dia lasa; ary, indro, ilay kintana hitany teny atsinanana nialoha azy mandra-pijanony teo ambonin’izay nitoeran’ny Zazakely. 10 Ary nony nahita ny kintana izy, dia nifaly indrindra.
11 Ary rehefa tafiditra tao an-trano izy, dia nahita ny Zazakely sy Maria reniny ka niankohoka teo anatrehany; ary nony efa nosokafany ny fitehirizan-drakiny, dia nanolotra zavatra ho Azy izy, dia volamena sy zava-manitra ary miora.
Matio 2:1-11
Ny Magy, izay tsy Jiosy, dia avy lavitra mba hitsena ny “mpanjakan’ny Jiosy”. Nandritra izany fotoana izany, ny fiangonana jiosy no nitondra, notarihin’i Heroda Lehibe, dia “sahirana” noho ilay vaovao momba ny nahaterahan’ny mpanjakany. Izany dia manondro ny modely izay tsy niova nandritra ny 2000 taona.
Ny fiavian’i Jesosy tamin’ny alalan’ny fijerin’ny jiosy
Raha ny marina, ny tantaran’ny nahaterahan’i Jesosy tamin’ny Krisimasy dia tohin’ny tantara izay mampiseho azy ho Jiosy tonga lafatra izay hitahy ny olona rehetra – anisan’izany ianao sy izaho. Roa arivo taona lasa izay, nanomboka tamin’ny tantaran’i Abrahama (2000 T.K.), dia nampanantena Andriamanitra
… ary aminao no hitahiana ny firenena rehetra ambonin’ny tany.(Abrahama).
Genesisy 12:3
Toy izany no niaingan’i Abrahama, tamin’ny fahanterany, nanao fivahiniana masina tany amin’ny tany nampanantenaina. Taona maro anefa no lasa talohan’ny nahaterahan’i Isaka zanany. Ny nahaterahan’i Isaka, tamin’ny taona faha-100 an’i Abrahama, dia mahagaga toy ny nahaterahan’i Jesosy tamin’ny virjiny. Ny fahaterahan’i Jesosy dia mifanitsy amin’ny an’i Isaka mba hanamafisana an’io andraikitry ny Jiosy io.
Naverin’ny mpaminany jiosy
Ny fanantenana fitahiana ho avy ho an’ny olona rehetra dia nivadika ho fanapahan-kevitra, taonjato maro tatỳ aoriana, rehefa niantso ny firenena rehetra Andriamanitra, tamin’ny alalan’i Isaia mpaminany (700 tal.)
1 MIHAINOA Ahy, ry nosy,
Ary atongilano ny sofinareo, ry firenena lavitra;
Jehovah efa niantso Ahy hatrany am-bohoka;
Hatry ny fony Aho mbola tao an-kibon’ineny no efa nankalazainy ny anarako.
Isaia 49:1
Avy eo Andriamanitra dia nampiditra ny “mpanompony” ho avy amin’ny maha-Israely, ny modelin’ny firenena jiosy.
3 Ary hoy Izy tamiko: Mpanompoko Hianao, ry Isiraely ô,
Izay entiko mampiseho ny voninahitro.
Isaia 49:3
Mba hitondra izany fitahiana izany ho an’ny firenena rehetra (Jentilisa)
6 Eny, hoy Izy: Mbola zavatra kely foana, raha tonga Mpanompoko hanandratra ny firenen’i Jakoba Hianao
Sy hampody ny Isiraely sisa voaro;
Fa homeko ho fanazavana ny jentilisa koa Hianao,
Mba ho famonjeko hatrany amin’ny faran’ny tany.
”Isaia 49:6
Fa amin’izany fotoana izany, io mpanompo io dia hitoetra ho halan’ny fireneny amin’ny fomba hafahafa.
7 Izao no lazain’i Jehovah, Mpanavotra ny Isiraely, dia ny Iray Masiny,
Amin’Ilay hamavoin’ny olona
Sy halan’ny firenena
Ka tonga mpanompon’ny mpanapaka:
Ny mpanjaka hahita ka hitsangana,
Ary ny mpanapaka koa, ka dia hiankohoka
Noho ny amin’i Jehovah, Izay mahatoky
Dia ny Iray Masin’ny Isiraely, Izay efa nifidy Anao.
Isaia 49:7
Asehon’ny Krisimasy ny fahatanterahan’io “fitahiana” roa io, rehefa mankalaza Krisimasy ireo firenena eran-tany, nefa tsy fantatry ny vahoakan’i Jesosy izany.
Fanampin’izany, dia maro amintsika any amin’ireo firenena no tsy mahatakatra intsony ny maha-zava-dehibe an’i Jesosy na ny asa nanirahana azy. Mety mahatsiaro azy isika amin’ny Krisimasy, fa raha tsy izany dia mijanona ho vakoka ara-kolontsaina tamin’ny vanim-potoana talohan’ny siantifika tany Eoropa Izy.
Fandinihana an’i Jesosy amin’ny alalan’ny fijerin’ny Jiosy
Anisan’ny olana angamba ny firenena ao amin’ny fiarahamonina kristiana tsy mahita an’i Jesosy amin’ny fomba fijery jiosy intsony. Rehefa nanomboka ny tantara nahaterahany i Matio sy Lioka, ireo filazantsara efatra dia niroso tamin’io fanehoana an’i Jesosy feno jiosy io.
Amin’ny fanaovana izany, ny Filazantsara dia manolotra petra-kevitra feno fahasahiana fa i Jesosy dia ahitana ny firenen’Israely manontolo. Raha ny fomba fijerin’izy ireo, dia i Jesosy no modely, drafitra, fahatanterahan’ny Isiraely na fahafenoana.
Na izany aza, afaka mahita fanohanana ve ity petra-kevitra ity?
Inona no mahasamihafa antsika izany?
Ny fandinihana an’i Jesosy amin’ny alalan’io fijerin’ny Jiosy io dia mahatonga ny maha-izy Azy sy ny iraka nampanaovina Azy ho velona, tena misy ary manan-danja manokana, fa tsy manjavozavo sy lavitra araka ny fahitan’ny maro amintsika azy. Miseho ao anatin’ny tontolon’ny drafitra masina iray i Jesosy. Noho izany dia afaka mifandray aminy isika amin’ny fomba izay hahatonga azy ho lehibe sy velona tahaka ny tamin’ny mpiara-belona taminy – izay ahafahantsika mahatakatra ny nampanantenainy amin’ny “fitahiana” sy ny “fahazavana ho an’ny firenena” tiany holazaina.
Noho izany dia manohy mikaroka an’i Jesosy amin’ny alalan’io fijerin’ny jiosy io isika. Diniho ny fifandraisan’ny nahaterahany sy ny an’i Isaka, Isiraelita voalohany, izay milaza ny anjara asan’i Jesosy amin’ny fireneny. Avy eo isika dia manohy ny fandosiran’ny fahazazany mba ho velona, asehon’ny tantaran’i Anne Frank, izay manamafy ny andraikiny ho fitahiana ho an’ny olona rehetra.